یک چالش پیش روی حرفه معلّمی و شیوه مواجهه با آن

همواره در رسیدن به هر هدفی، مشکلاتی وجود خواهد داشت. بهترین عمل ممکن این است که بتوانیم این مشکلات را شناسایی کرده و راهکارهایی برای رفع آن‌ها فراهم سازیم. برای هر گونه تغییر، به منابع انسانی، مالی و اندیشه‌های نو نیازمندیم. موج تغییری که در نظام تعلیم و تربیت شروع شده است، هم نیازمند منابع انسانی است و هم نیازمند منابع مالی و اندیشه‌های نو پیرامون این تغییرات؛

اگر منابع مختلف دیداری و شنیداری پیرامون روش‌های نوین تدریس در کشورهای توسعه‌یافته را مرور کنیم، همواره فاوا[1](ICT) در تعلیم و تربیت یک نقش بسزایی را ایفا می‌کند. استفاده از بازی‌های آموزشی، کتاب‌های الکترونیکی و حل مسائل ریاضی، نقش فاوا را در تعلیم و تربیت پررنگ‌تر می‌کند.

اما در جوامع روستایی و بسیاری مدارس شهرستان‌ها، فنّاوری‌های موردنیاز برای آموزش و یادگیری، وجود ندارد. ازاین‌رو مجهز نبودن مدارس به «فاوا» یک چالش بزرگ برای تدریس‌های مبتنی بر ساختن‌گرایی و اجرای روش‌های تدریس فعال است. برای این چالش و چالش‌های متعدد پیش رو، باید برنامه و طرح آموزشی که توسط معلّم برای یک تدریس موفق، نوشته می‌شود، انعطاف‌پذیر باشد. یعنی یک طرح آموزشی باید به‌گونه‌ای طراحی شود که در حداقل امکانات نیز کارایی داشته باشد.

---

[1]- فناوری اطلاعات و ارتباطات (Information and communication technologies)

راهکارهای بهسازی جایگاه معلّمی من کدامند؟

دکترحسن انوری در معنی واژه «بهسازی» در کتاب فرهنگ روز سخن می‌نویسد:

’’بهسازی، یعنی چیزی را دارای کیفیتِ مطلوب ساختن؛ کیفیت چیزی را بالا بردن‘‘‏(انوری‌، 1383، ص 188).   

  اگر هدف از بهسازی جایگاه معلّمی، بالا بردن کیفیت عمل معلّمی و مطلوب ساختن فعالیت معلّمی باشد، باید تمامی فعالیت‌های مطلوبی که موجب بهبود حرفه معلّمی من می‌شود، موردبررسی و کاوش قرار دهم. زیرا حرفة معلّمی تنها مربوط به یک حوزه خاص نیست. یک معلّم برای بهبود عملکرد خود باید به دانش مختلف حوزه شناختی مسلّط باشد. آشنایی با مبانی علوم، می‌تواند در اثربخشی تدریس، مؤثر واقع شود.

برخی از راهکارهای بهسازی جایگاه معلّمی من عبارت‌اند از:

ü     به حوزه روان‌شناسی تربیتی و نظریه‌های مرتبط با آموزش و تدریس، مسلّط باشم.

ü     کلاس درس را به محیطی آرام و بدون استرس برای آموزش و یادگیری فراگیرانم تبدیل کنم.

ü     تجربه‌های آموزشی جذاب را برای دانش‌آموزانم ترتیب دهم.

ü     به‌جای انتقال صرف محتوا، دانش‌آموزانم را در ساخت دانش و تجاربشان هدایت کنم.

ü     همواره به تحقیق و پژوهش در حوزه تعلیم و تربیت بپردازم.

ü     از منابع غیردرسی، امّا مفید، برای ارتقای خزانه لغات و رشد شناختی دانش‌آموزانم استفاده کنم.

ü     از نیازهای دانش‌آموزانم در زمینه­های مختلف، آشنایی داشته باشم و قبل از شروع تدریس، انگیزه دانش‌آموزانم را از طریق «برقراری ارتباط مؤثر» بهبود بخشم.

چه فکری برای آینده تحصیلی دارم؟

یکی از دوستان من که چندین سال است معلّم ابتدایی است، به من می‌گفت، اگر حقوق و ارزش اجتماعی معلّم ابتدایی بالا بود، رشته آموزش ابتدایی را تا حد دکتری ادامه می‌دادم. در آن روزها که ایشان این حرف را می‌گفت، فکر نمی‌کردم آموزش ابتدایی آن‌قدر مهم باشد که بخواهیم تحصیلات تکمیلی خود را در آن رشته ادامه دهیم.

 اما وقتی‌که خود وارد حوزه تعلیم و تربیت شدم و با اصول و نظریه‌های مربوط به آموزش آشنا شدم، دریافتم که مهم‌تر و اساسی‌تر از دوره ابتدایی که هویّت و شخصیت دوران بزرگسالی کودک در این دوره شکل می‌گیرد، دوره‌ای وجود ندارد. بسیار به این دوره علاقه‌مند شدم. وقتی‌که حیطه‌های مختلف رشته علوم تربیتی را مطالعه کردم، دریافتم که روان‌شناسی تربیتی می‌تواند بهترین گزینه برای بهسازی هویت معلّمی من باشد.

’’ این نامعقول است که فردی بی‌اطلاع از روان‌شناسی مسئولیت تعلیم و تربیت جوانان را بر عهد بگیرد، همان‌گونه که کسی از پدیده صدا اطلاعی ندارد نمی‌تواند قطعه‌ای موزون بیافریند‘‘‏(گلاور و برونینگ‌، 1375، به نقل از هاپکینز، ص 16).

اگر بخواهم در خصوص روان‌شناسی تربیتی توضیحات مختصری ارائه دهم، می‌توانم روان‌شناسی تربیتی را آن بخش از روان‌شناسی بدانم که به کاربرد اصول روان‌شناسی در موقعیت‌های آموزشی و پرورشی می‌پردازد. روان‌شناسی تربیتی نقشه‌ای است که هدف‌های خاص، روش‌های تحقیقاتی و زیربنای ویژه خود را دارد. از طریق روان‌شناسی تربیتی می‌توانم به طراحی مواد آموزشی بپردازم. برنامه‌های آموزشی را ارزیابی کرده و مدیریت کلاس درس را از طریق تحقیق و پژوهش، بهبود بخشم.

درنتیجه، سعی خواهم کرد، تحصیلات تکمیلی خود را در حوزه روان‌شناسی تربیتی ادامه دهم.