به کدام اصول و نظریه‌ها پایبند باشم؟

چه بخواهیم و چه نخواهیم، امروزه تدریسی کارآمد است که بر پایه ویژگی‌های شخصیتی، عاطفی و روانی دانش‌آموزان بنا شده باشد. انتقال صرف محتوا، تنبیه‌های بدنی، حفظ کردن محتوای ارائه‌شده، دیگر جایی در سیستم تعلیم و تربیت جامعة دانایی­محور ندارد. امروزه، آموزش نمی‌دهیم تا در نهایت ارزشیابی کنیم. بلکه امروزه، ارزشیابی در خدمت یادگیری و آموزش است. ازاین‌رو، ارزشیابی می‌کنیم تا فرآیند تدریس خود را بهبود بخشیم و میزان یادگیری و تسلط دانش‌آموزان را شناسایی کرده و نقاط ضعف را مرتفع کنیم. امروزه به‌جای استفاده از روش­های خشک کتبی و شفاهی ارزشیابی، از خودسنجی، همسال‌سنجی، سنجش مشاهده‌ای، آزمون مدادکاغذی، فهرست وارسی استفاده می‌کنیم. می‌خواهیم این حس را در دانش‌آموز ایجاد کنیم که، برای نمره درس نخواند، بلکه برای یادگیری درس بخواند تا بتواند از آموخته‌های خود در زندگی روزمره استفاده کند.

اگر بخواهیم یک دید کلی نسبت به این عناوین پیدا کنیم، ناخودآگاه به این اصل می‌رسیم که، دانش‌آموز، خود به ساخت دانش خود بپردازد. بداند چرا یاد می‌گیرد و چگونه می‌تواند آموخته‌های خود را در موقعیت‌های مختلف به کار بندد. به‌جای اندیشیدن به نتیجه عملکرد(نمره) به خود عملکرد و شیوه انجام عمل (فرآیند) توجه کند. همه این موارد در رویکرد ساختن‌گرایی (ساختارگرایی) مطرح است.

نظریه ساختارگرایی ریشه در افکار و اندیشه‌های پیاژه، ویگوتسکی و دیدگاه فراشناخت برونر دارد. ساختارگرایی دیدگاهی در حوزه تحول شناختی است و فرض می‌کند تحول شناختی فرآیندی است که در آن کودک فعالانه دانش نظام‌های معنا و درک واقعیت را از طریق تجربه و تعامل، جذب و تطابق مداوم اطلاعات جدید بنا می‌نهد.

جوهره اصلی نظریه ساختارگرایی این اندیشه است که اگر قرار است یادگیرنده یاد بگیرد، باید بتواند اطلاعات پیچیده را به‌طور شخصی کشف و تبدیل کند و تحول شناختی هنگامی روی می‌دهد که مفاهیم و تصورات قبلی در پرتو اطلاعات جدید دست‌خوش فرآیند بی‌تعادلی شود. طبق این دیدگاه، معلم فقط نقش فراهم کردن نردبان را دارد و این دانش­آموز است که خود باید با تلاشش،از این نردبان بالا رود.

 

نظریه ساختارگرایی بر دو اصل استوار است:

ü     دانش به‌صورت انفعالی دریافت نمی‌شود، بلکه به‌صورت فعال به‌وسیله یادگیرنده بنا می‌گردد.

ü     کارکرد شناخت قابل تعدیل است و در خدمت سازمان‌دهی دنیای تجربی است.

با توجّه به آن­چه مطرح گشت، نظریه­ای که می­توانم به­عنوان معلّم سیستم تعلیم و تربیت به آن پایبند باشم و متناسب با آن به تدریس بپردازم، دیدگاه­هایی مبتنی بر ساختارگرایی و شناختی است. زیرا احترام به دانش­آموزان و توجه به تفاوت­های فردی آنان، از جمله مواردی بود که در رویکرد ساختارگرایی یافتم و به نظر می­رسد دیدگاه­ها و اندیشه­ من پیرامون دانش­آموزان به این رویکرد(ساختارگرایی)نزدیک­تر است. البته برای پویایی آموزش، از نقطه نظرات رویکرد­های دیگر نیز بهره­مند خواهم شد. اما محور فعالیت­هایم بر پایه احترام به دانش­آموز به عنوان یک انسان(طبق سلسله نیاز­های مزلو) و توجه به تفاوت­های فردی آنان و فراهم کردن زمینه رشد و اعتلا­ی فکری، علمی و فعالیت­های عملی دانش­آموزان خواهد بود.

چه فکری برای آینده تحصیلی دارم؟

یکی از دوستان من که چندین سال است معلّم ابتدایی است، به من می‌گفت، اگر حقوق و ارزش اجتماعی معلّم ابتدایی بالا بود، رشته آموزش ابتدایی را تا حد دکتری ادامه می‌دادم. در آن روزها که ایشان این حرف را می‌گفت، فکر نمی‌کردم آموزش ابتدایی آن‌قدر مهم باشد که بخواهیم تحصیلات تکمیلی خود را در آن رشته ادامه دهیم.

 اما وقتی‌که خود وارد حوزه تعلیم و تربیت شدم و با اصول و نظریه‌های مربوط به آموزش آشنا شدم، دریافتم که مهم‌تر و اساسی‌تر از دوره ابتدایی که هویّت و شخصیت دوران بزرگسالی کودک در این دوره شکل می‌گیرد، دوره‌ای وجود ندارد. بسیار به این دوره علاقه‌مند شدم. وقتی‌که حیطه‌های مختلف رشته علوم تربیتی را مطالعه کردم، دریافتم که روان‌شناسی تربیتی می‌تواند بهترین گزینه برای بهسازی هویت معلّمی من باشد.

’’ این نامعقول است که فردی بی‌اطلاع از روان‌شناسی مسئولیت تعلیم و تربیت جوانان را بر عهد بگیرد، همان‌گونه که کسی از پدیده صدا اطلاعی ندارد نمی‌تواند قطعه‌ای موزون بیافریند‘‘‏(گلاور و برونینگ‌، 1375، به نقل از هاپکینز، ص 16).

اگر بخواهم در خصوص روان‌شناسی تربیتی توضیحات مختصری ارائه دهم، می‌توانم روان‌شناسی تربیتی را آن بخش از روان‌شناسی بدانم که به کاربرد اصول روان‌شناسی در موقعیت‌های آموزشی و پرورشی می‌پردازد. روان‌شناسی تربیتی نقشه‌ای است که هدف‌های خاص، روش‌های تحقیقاتی و زیربنای ویژه خود را دارد. از طریق روان‌شناسی تربیتی می‌توانم به طراحی مواد آموزشی بپردازم. برنامه‌های آموزشی را ارزیابی کرده و مدیریت کلاس درس را از طریق تحقیق و پژوهش، بهبود بخشم.

درنتیجه، سعی خواهم کرد، تحصیلات تکمیلی خود را در حوزه روان‌شناسی تربیتی ادامه دهم.